Παγκόσμιες πιστώσεις άνθρακα - Στρατηγική στροφή ή ριψοκίνδυνη υποχώρηση;

Καθώς η ΕΕ κινείται προς τον κλιματικό της στόχο για το 2040 - μείωση των εκπομπών κατά 90% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 - μια νέα συζήτηση αναδύεται: Πρέπει να επιτραπούν οι διεθνείς πιστώσεις άνθρακα;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει μια σημαντική αλλαγή πολιτικής. Μπορεί να επιτρέψει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν παγκόσμιες πιστώσεις άνθρακα για την αντιστάθμιση ορισμένων εκπομπών. Αυτό θα αποτελούσε μεγάλη αλλαγή σε σχέση με τη συνήθη πολιτική της ΕΕ για το κλίμα, η οποία είναι "αποκλειστικά εγχώρια".

Στρατηγική αλλαγή υπό πίεση

Μέχρι τώρα, η στρατηγική της ΕΕ για το κλίμα καθοριζόταν από την εσωτερική δράση. Σύστημα εμπορίας εκπομπών (ETS) μεταρρυθμίσεις, οι στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι αυστηροί κανονισμοί έχουν κρατήσει το μπλοκ επικεντρωμένο στη μείωση των εκπομπών στο εσωτερικό. Όμως, με την αυξανόμενη πολιτική αντίσταση, το αυξανόμενο κόστος για τη βιομηχανία και τις ανταγωνιστικές προτεραιότητες, όπως η άμυνα και οι παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να αναζητά μια πιο ευέλικτη πορεία προς τα εμπρός.

Σύμφωνα με τον Επίτροπο της ΕΕ για το κλίμα, Wopke Hoekstra, η μείωση των εκπομπών κατά 90% παραμένει το "σημείο εκκίνησης" των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, πηγές επιβεβαιώνουν ότι η Επιτροπή αξιολογεί κατά πόσον ένας ελαφρώς μειωμένος εγχώριος στόχος -που θα συμπληρώνεται από διεθνείς πιστώσεις άνθρακα- θα μπορούσε να ανταποκριθεί στη συνολική φιλοδοξία του 2040.

Αυτή η διττή προσέγγιση θα μπορούσε να εξυπηρετήσει πολλαπλούς στόχους: να προσφέρει στις βιομηχανίες οικονομικά αποδοτικές επιλογές, να ξεκλειδώσει ζωτικής σημασίας χρηματοδότηση για το κλίμα για τον Παγκόσμιο Νότο και να διατηρήσει την πολιτική συναίνεση ανέπαφη. Για παράδειγμα, τα πιστωτικά μόρια άνθρακα θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν την αποκατάσταση των δασών στη Βραζιλία ή έργα καθαρής ενέργειας στην υποσαχάρια Αφρική.

Η υπόσχεση του άρθρου 6

Η πρόταση βασίζεται στο άρθρο 6 της Συμφωνίας του Παρισιού, το οποίο θεσπίζει μια παγκόσμια αγορά για την εμπορία άνθρακα. Θεωρητικά, τα διεθνώς μεταφερόμενα αποτελέσματα μετριασμού (ITMOs) θα μπορούσαν να μειώσουν τις εκπομπές. Θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες να χρηματοδοτήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Αναπτύσσονται νέες διασφαλίσεις του ΟΗΕ. Αυτές περιλαμβάνουν κανόνες για την αποφυγή διπλής καταμέτρησης και την προστασία της περιβαλλοντικής ακεραιότητας. Οι υποστηρικτές λένε ότι ήρθε η ώρα να επανέλθουμε στην παγκόσμια αγορά άνθρακα με υπευθυνότητα. Οι δεξαμενές σκέψης όπως το ERCST λένε ότι τα αναπτυσσόμενα έθνη θέλουν χρηματοδότηση για το κλίμα. Υποστηρίζουν ότι η ΕΕ θα μπορούσε να πρωτοστατήσει στην οικοδόμηση ενός αξιόπιστου παγκόσμιου συστήματος αντιστάθμισης.

Μια ιστορία που στοιχειώνει

Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι η ΕΕ μπορεί να βρίσκεται στα πρόθυρα επανάληψης των λαθών του παρελθόντος.

Μεταξύ 2008 και 2020, η ΕΕ επέτρεψε τη χρήση πάνω από 1,6 δισεκατομμυρίων διεθνών πιστωτικών μορίων άνθρακα στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ. Πολλά από αυτά τα μόρια, που προέρχονταν από μηχανισμούς όπως ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (CDM) του πρωτοκόλλου του Κιότο, διαπιστώθηκε αργότερα ότι ήταν βαθιά ελαττωματικά - χωρίς μονιμότητα, προσθετικότητα ή ακόμη και βασική διαφάνεια. Το αποτέλεσμα; Χειραγώγηση της αγοράς, κατάρρευση των τιμών άνθρακα και επιβράδυνση της εγχώριας δράσης για το κλίμα για σχεδόν μια δεκαετία.

Το 2013, η ΕΕ απαγόρευσε πλήρως τις διεθνείς πιστώσεις από το ΣΕΔΕ της, επικαλούμενη απάτη, κακή περιβαλλοντική ακεραιότητα και δραματική μείωση της αποτελεσματικότητας. Οι επικριτές, όπως η Linda Kalcher από το Strategic Perspectives, φοβούνται ότι η ΕΕ ξεχνά τα σκληρά μαθήματα εκείνης της περιόδου.

"Ο κατάλογος των σκανδάλων που συνδέονται με τις διεθνείς πιστώσεις είναι μακρύς", προειδοποιεί. "Απάτη, έλλειψη περιβαλλοντικής ακεραιότητας και η δραστική κατάρρευση της τιμής CO₂ στην ΕΕ".

Επιστημονική αντίδραση

Πέρα από την πολιτική διαμάχη, επιστημονικοί εμπειρογνώμονες έχουν επίσης τοποθετηθεί. Η Ευρωπαϊκή Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (ESABCC) συνιστά μείωση των εκπομπών κατά 90-95% έως το 2040 μόνο μέσω εγχώριων μειώσεων, προειδοποιώντας ότι τα αντισταθμιστικά οφέλη και οι απομακρύνσεις δεν πρέπει να υποκαταστήσουν τις πραγματικές, επαληθεύσιμες μειώσεις των εκπομπών.

Περιβαλλοντικές ομάδες όπως η Carbon Market Watch έχουν χαρακτηρίσει την πιθανή κίνηση ως "επικίνδυνη καθυστέρηση" στην επείγουσα δράση για το κλίμα. Υποστηρίζουν ότι το να επιτρέπονται φτηνά διεθνή αντισταθμιστικά στοιχεία ενέχει τον κίνδυνο να αποδυναμωθεί η φιλοδοξία της ΕΕ για το κλίμα, να καθυστερήσει η καινοτομία και να αποθαρρυνθούν οι επενδύσεις στην καθαρή τεχνολογία και τις πράσινες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη.

Διαγραφές έναντι μειώσεων: Μειώσεις: Μια ψευδής ανταλλαγή;

Η συζήτηση αφορά επίσης την αυξανόμενη εξάρτηση της ΕΕ από την απομάκρυνση του άνθρακα - είτε μέσω φυσικών καταβόθρων είτε μέσω αναδυόμενων τεχνολογιών. Όμως, με τη συρρίκνωση της χερσαίας καταβόθρας άνθρακα της ΕΕ και τις μεγάλες αβεβαιότητες σχετικά με την επεκτασιμότητα της απομάκρυνσης, όπως η βιοενέργεια με δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (BECCS), οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν κατά της υπερβολικής στήριξης σε αυτές τις λύσεις για την επίτευξη των καθαρών στόχων.

Αντ' αυτού, πολλοί ζητούν από την Επιτροπή να θέσει σαφείς, ξεχωριστούς στόχους: έναν για ακαθάριστες μειώσεις των εκπομπών, έναν άλλο για τη δέσμευση στη γη και έναν τρίτο για τις μόνιμες απομακρύνσεις - εξασφαλίζοντας υπευθυνότητα και σαφήνεια ως προς τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη εκπληρώνει τη δέσμευσή της για το καθαρό μηδέν.

Ο δρόμος μπροστά

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να δημοσιεύσει την επίσημη πρότασή της για το κλίμα 2040 πριν από το καλοκαίρι. Οποιαδήποτε τελική απόφαση θα χρειαστεί την υποστήριξη τόσο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσο και των 27 κρατών μελών. Με τις εκλογές στον ορίζοντα και τις πολιτικές διαχωριστικές γραμμές να βαθαίνουν, ο φάκελος του κλίματος είναι έτοιμος να γίνει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα της ΕΕ το 2025.

Αυτό που διακυβεύεται είναι κάτι περισσότερο από έναν απλό στόχο. Είναι μια δοκιμασία της αξιοπιστίας της ΕΕ για το κλίμα. Θα διατηρήσει το μπλοκ τον ηγετικό ρόλο που με κόπο απέκτησε στη δράση για το κλίμα; Ή θα ανταλλάξει τη φιλοδοξία με την ευελιξία, διακινδυνεύοντας τόσο την περιβαλλοντική ακεραιότητα όσο και την παγκόσμια εμπιστοσύνη;

Σύμφωνα με τα λόγια του Carbon Market Watch: "Ο πλανήτης δεν έχει την πολυτέλεια να αποχωρήσει η ΕΕ από τον ηγετικό ρόλο της στον τομέα του κλίματος, τη στιγμή που ορισμένα άλλα μέρη του κόσμου υποχωρούν".

Παρακολουθήστε το επερχόμενο Ευρώπη | Πρόγραμμα Πιστοποιημένης Βιωσιμότητας (ESG) Practitioner, Advanced Edition 2025, στις 25-26 & 27 Ιουνίου για να ενημερωθείτε για τις εξελισσόμενες πολιτικές για το κλίμα, όπως η πιθανή στροφή της ΕΕ προς τις διεθνείς πιστώσεις άνθρακα, η οποία θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τις παγκόσμιες στρατηγικές αειφορίας.